Với 80 loài, 17 họ và khoảng 400 loài san hô khác nhau, hệ thống san hô tại Việt Nam sánh ngang với các khu vực san hô đa dạng nhất trên thế giới.

Ảnh chân thực san hô tại Việt Nam

Những thông tin tóm tắt về san hô:

San hô rất mỏng manh, nhưng chúng cũng rất sắc nét

San hô được coi là món ăn ngon cho cá voi và nhiều loài động vật biển khác

San hô cùng họ với sứa

Hầu hết san hô sống ở vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới ấm áp, nhưng cũng có nhiều san hô mềm ở những nơi mát hơn trên thế giới, ngay cả ở Nam Cực.

Hơn 35 triệu ha rạn san hô đã bị phá hủy trong những thập kỷ gần đây.

Các rạn san hô hiện là một trong những hệ sinh thái bị đe dọa nghiêm trọng nhất trên Trái đất. Nếu sự phá hủy tiếp tục với tốc độ hiện tại, 70% rạn san hô trên thế giới sẽ bị phá hủy trong thời đại của chúng ta.

Ảnh chân thực san hô tại Việt Nam

San hô có hình dáng ra sao?

San hô trông giống như thực vật, và các nhà tự nhiên học trước đây đã mô tả các rạn san hô như những khu vườn. Ở một số vùng của Việt Nam, san hô được gọi là hoa đá. Nhưng nếu bạn quan sát kỹ hơn, bạn sẽ thấy rằng san hô được tạo thành từ những sinh vật rất nhỏ gọi là polyp.

Mỗi polyp giống cây rong biển với cơ thể dạng túi và chỉ có một miệng để hút thức ăn và chất thải. Xung quanh miệng này là các xúc tu với các tế bào gây ngứa.

Thuộc địa san hô không phải là một nhóm các polyp đơn lẻ sống cùng nhau vì lợi ích chung, mà là kết quả của sự trưởng thành và nảy mầm của các polyp bên dưới.

Polyp trong các cụm san hô có chung một hệ thống thần kinh và chất lỏng. Tất cả đều giống nhau về mặt di truyền, với các polyp được kết dính với nhau bằng một lớp mô mỏng.

San hô Việt Nam

San hô sống ở vị trí như thế nào trên lãnh thổ Việt Nam?

Ở những vùng nước ấm, nông và trong, các rạn san hô hình thành trên bề mặt cứng.

Nước biển ở đó phải:

Có nhiệt độ từ 22–29 độ C (nhiệt độ trung bình hàng năm)

Nước trong, có độ đục thấp ít chất dinh dưỡng

Độ mặn ổn định:

– Rạn san hô mọc ở sườn lục địa hoặc quanh bờ biển lục địa. Chúng được gọi là rạn san hô.

– Các đảo san hô hình thành bởi các rạn san hô xung quanh các đảo núi lửa hiện đã tuyệt chủng.

– Rạn san hô nền thường xuất hiện ở thềm lục địa.

– Rạn dải (còn gọi là rạn chắn) là những vỉa kéo dài, mọc dọc theo rìa của thềm lục địa.

San hô ăn gì?

Polyp bắt thức ăn. Mỗi polyp có một miệng được bao quanh bởi các xúc tu với các ti thể có móc có thể làm tê liệt các sinh vật nhỏ bé bơi trong nước.

Các xúc tu đẩy thức ăn của polyp qua miệng và cũng có thể đốt những kẻ săn mồi!

Miệng được nối với một ống ruột hình trụ có chứa mô tiêu hóa.

Trong những tháng nhất định trong năm, mô tiêu hóa cũng chứa các cơ quan sinh dục đang phát triển. Một số polyp có cả cơ quan sinh dục giống đực (túi tinh trùng) và cơ quan sinh dục cái (ống dẫn trứng).

San hô sinh sản như ra sao?

San hô sinh sản hữu tính hoặc bằng các phương tiện khác, chẳng hạn như tự phân tách thành hai sinh vật hoặc giải phóng các polyp phát triển ở nơi khác. San hô có con đường sinh sản rất thú vị, và nhiều loài sử dụng nhiều hơn một phương pháp.

Phân nhánh: Các mảnh san hô phân nhánh hoặc hình đĩa có thể tách ra và bám vào bề mặt rạn và tiếp tục phát triển. San hô phân nhánh ở những vùng biển động hoặc nơi có nhiều sinh vật đến kiếm ăn hoặc cọ rửa chúng.

Sinh sản bằng cách phân hạch hoặc “nảy chồi”: Nấm san hô có thể tự phân chia thành hai hoặc nhiều sinh vật.

Sự tách thoát ly polyp: Khi các khối polyp thô ráp và căng lên, nó có thể giải phóng các khối polyp, cho phép chúng sống ở nơi khác.

Các bóng Polyp: Vào ban ngày, san hô thả những quả cầu mô nhỏ trên bề mặt rạn để chúng có thể phát triển gần cha mẹ của chúng và hình thành các cụm san hô mới.

Sinh sản vô tính: Các cá thể rất non phát triển trên mô của một số loài san hô hoa và đỗ quyên. Chúng chỉ được sinh ra từ một quả trứng, không phải là sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng. Sau khi giải phóng, polyp nhỏ sẽ lắng xuống và di chuyển gần mẹ hơn.

San hô rất nhạy cảm với sự xáo trộn, và sự tổn thương do sự bất cẩn của con người có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của cả rạn san hô nói chung. Tình trạng của một rạn san hô có liên quan rất chặt chẽ với các hệ sinh thái rừng ngập mặn và cỏ biển ở xung quanh. Rừng ngập mặn và cỏ biển lọc chất dinh dưỡng từ các nguồn trên đất liền và là chiếc nôi che chở và nuôi dưỡng của nhiều sinh vật cư trú ở rạn san hô.

Mối đe dọa hiện nay với các giống loài San hô Việt Nam nói riêng và san hô trên thế giới nói chung

San hô hiện nay đang bị đe dọa, san hô bị tổn thương tại 93 quốc gia và san hô có thể biến mất trong 20 năm tới. Mối đe doạ đối với các rặng san hô không còn là vấn đề của mỗi nước mà là mối lo ngại toàn thế giới. Với khoảng 20% các rặng san hô trên Trái đất bị huỷ hoại không thể phục hồi được, 24% đang bị đe doạ và 26% đối mặt với những mối đe doạ dài hạn, cộng đồng quốc tế phải làm nhiều hơn để bảo vệ chúng. Nếu chúng ta để cho các rặng san hô chết đi cùng với sự gia tăng của mực nước biển, hàng nghìn đảo trên thế giới sẽ biến mất, kéo theo chúng là các cộng đồng, các nền văn hoá.

Các rạn san hô được tìm thấy tại hơn 100 quốc gia và bao phủ chừng 285.400km2 trên toàn thế giới. Chúng là hệ sinh thái đa dạng nhất của đại dương, với đối thủ duy nhất chỉ có thể là rừng mua nhiệt đới trên cạn. 25% tổng số các loài động vật biển, gồm hàng nghìn loài cá tuyệt vời, động vật thân mềm, nhím biển, v.v… đang sống trong đó.

Do hoạt động đánh bắt cá quá mức, lượng cá tại các dải đá ngầm san hô đã bị giảm mạnh ở một số khu vực trên thế giới. Điều này đã làm cho hệ sinh thái san hô mất cân bằng, tạo điều kiện cho các sinh vật khác như tảo biển phát triển. Kết quả là tảo biển, đã từng được cá kiểm soát, trở nên lấn át trên các dải đá ngầm tại nhiều khu vực. Ngoài ra, nhiều ngư dân sử dụng lưới rà sục sạo san hô và hải miên ở đáy biển để tìm kiếm những loài cá có giá trị kinh tế cao.

Nhu cầu sử dụng san hô tăng lên mỗi ngày

Khi dân số loài người tăng và các hoạt động kinh tế – xã hội phát triển theo, lượng nước thải đổ ra biển cũng tăng lên. Nước thải có thể mang theo lượng lớn trầm tích từ các khu vực đất đai bị phát quang, chất dinh dưỡng từ các khu vực nông nghiệp, chất ô nhiễm như các sản phẩm xăng dầu và thuốc trừ sâu. Tất cả những chất thải này làm tăng độ đục của nước biển, giảm lượng ánh sáng tới được chỗ san hô, do đó gây ra nạn tẩy trắng san hô.

San hô cũng là vật trang trí được con người ưa thích. Thường khi đi nghỉ tại các vùng biển nhiệt đới có những rạn san hô đẹp, một số người muốn mua một số đồ lưu niệm bằng san hô mang về nhà. Để thoả mãn nhu cầu của du khách, dân địa phương đã khai thác san hô với quy mô thương mại và chọn san hô sao cho có thể kiếm được nhiều tiền nhất. Tình hình này cũng diễn ra với san hô Việt Nam.

Những mối đe dọa khác

Dầu tràn, tràn ra biển, tàu bị hỏng và tàu biển lớn mắc cạn, cũng phá hủy nhiều rạn san hô. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng sơn phủ dưới đáy của nhiều tàu thuyền cũng góp phần hình thành độc tố Tributyltin, cũng như các hóa chất khác có hại cho san hô. Cuộc khảo sát cho thấy ô nhiễm, đánh bắt quá mức, nhiệt độ tăng, sự phát triển ven biển và dịch bệnh là những mối đe dọa chính đối với các rạn san hô.

Khoảng 70% các rạn san hô trên thế giới đã bị hư hại hoặc có nguy cơ tuyệt chủng do hoạt động của con người. Tuy nhiên, một số rạn san hô có khả năng phục hồi đáng kinh ngạc trước sự nóng lên toàn cầu. Các quốc gia trên thế giới nên làm nhiều hơn nữa để giảm thiểu ô nhiễm, hạn chế đánh bắt cá và giảm phát thải khí nhà kính như carbon dioxide để bảo vệ san hô. Để cứu các rạn san hô, các chính phủ cần nhanh chóng giảm lượng khí thải carbon dioxide. Nhiệt độ Trái đất đã tăng 0,6 ° C kể từ cuối những năm 1800.

Tại Việt Nam, từ cuối năm 2003 đến nay, ngư dân vùng biển vẫn ngang nhiên khai thác san hô đen, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái biển. Từ cuối năm 2003 đến nay, mỗi tháng thương nhân Trung Quốc đến các khu vực này thu mua hàng trăm tấn san hô Việt Nam đen về làm nguyên liệu làm hàng thủ công mỹ nghệ. Giá thu mua bình quân 150.000-200.000 đồng / kg, khi đưa sang Trung Quốc giá cao tới 2 triệu đồng / kg.

Ứng dụng của san hô nói chung và san hô Việt Nam nói riêng trong chữa bệnh về xương:

– Trong các ca bị múc bỏ mắt: Từ năm 1998, sản phẩm bắt đầu được đưa vào sử dụng tại Bệnh viện Mắt TP.HCM. Tính đến nay bi san hô đã được sử dụng nhiều nhất với trên 100 ca. Với những Bệnh nhân không may bị tai nạn giao thông, đả thương hoặc bị bệnh phải múc bỏ mắt…, ngay sau khi múc mắt bác sĩ ghép một viên bi san hô vào bao củng mạc để tạo hình lại hốc mắt, giữ cơ nhãn cầu đúng vị trí, không bị teo. Sau khi lành, bác sĩ đặt mắt giả vào thì Bệnh nhân có thể liếc được.

– Trong răng – hàm – mặt: khi nhổ răng, bác sĩ có thể ghép san hô cho đầy sống hàm, chống teo sống hàm để lúc làm răng giả đặt vào sẽ thuận lợi hơn. Trường hợp các chóp răng bị sâu, viêm, tạo những hốc gọi là nang chóp răng, khi điều trị phải nạo bỏ xương viêm và sẽ để lại một khoảng trống, muốn lành xương phải có vật liệu ghép. Trước đây phải dùng vật liệu HTR của Pháp rất đắt tiền. Nay sử dụng san hô VN chỉ sau khoảng ba tháng san hô được xương mọc vào thay thế, đồng hóa gần như bình thường.

Trong năm 2003 bắt đầu dùng san hô để tạo hình những phần khiếm khuyết xương cho BN bị tổn thương xương hàm, xương gò má, xương hốc mắt… Những bệnh nhân này trước đây phải chấp nhận mặt bị móp, biến dạng do thiếu xương hoặc phải dùng ximăng, titanium rất đắt tiền và sau ghép không tự tiêu được.

Trong khi ghép vật liệu san hô vào ngoài việc tạo hình ban đầu, sẽ được thay thế dần bằng chính mô của cơ thể người đó. Bác sĩ điều trị tạo những khung định hình trước trên bệnh nhân bằng nhựa hoặc thạch cao, rồi dựa vào đó sẽ chế tạo mảnh san hô bằng kỹ thuật thủ công. Khoa phẫu thuật hàm mặt Viện Răng hàm mặt TP đã ghép cho sáu trường hợp như vậy.

Tìm hiểu thêm về san hô: tại đây